ÇİÇEĞİN YAPISI

​

✔ Kapalı tohumlu bitkilerin üreme organıdır.

✔ Yapısında 4 temel bölge bulunur.

✔ Çanak Yaprak: Çiçeğin en dışında bulunan yeşil renkli yapraklardır. Tomurcuk halindeyken çiçeği korur.

✔ Taç Yaprak: Renkli (yeşil de olabilir), kokulu ve gösterişli yapraklardır. Üremeye yardım eder. Bol miktarda kromoplast ve golgi organeli bulundurur.

✔ Erkek Organ (Stamen): Başçık (anter) ve sapçık (filament) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçık polenlerin üretildiği yerdir.

✔ Dişi Organ (Pistil): Tepecik (Stigma), dişicik borusu (stilus) ve yumurtalık (ovaryum) olmak üzere üç kısımdan oluşur. Tepecik üzerinde tüyler ve yapışkan madde vardır. Bu durum tozlaşmayı kolaylaştırır. Yumurtalık içinde tohum taslağı bulunur.

✔ Çiçek yapılarının tamamına sahip olan çiçeklere tam, hermafrodit ya da erselik çiçek denir.

✔ Erkek ya da dişi organdan sadece birini taşıyan çiçeklere eksik çiçek denir.

✔ Eksik çiçek erkek organ taşıyorsa erkek çiçek; dişi organ taşıyorsa dişi çiçek denir.

​

✔ Erkek ve dişi çiçek aynı bitki üzerinde bulunuyorsa tek evcikli bitki (monoik) denir.

✔ Erkek ve dişi çiçek farklı bitki üzerinde bulunuyorsa iki evcikli bitki (dioik) denir.

​

POLEN OLUŞUMU

​

✔ Erkek organının başçık kısmında üretilir.

✔ Başçık içeriside iki tane teka vardır. Her bir teka iki bölmeden oluşmuştur ve bu bölmeler içerisinde polen keseleri yer alır. Bu keseler içinde de polen ana hücreleri bulunur.

 

                                      mayoz         4             endomitoz  

Polen ana hücresi (2n)     -->   mikrospor (n)     -->    iki çekirdekli (Mikrospor ana hücresi)         polen oluşur.

 

✔ İki çekirdekli polenin çekirdeklerinden birine vejetatif, diğerine ise generatif çekirdek denir.

✔ Vejetatif çekirdek tozlaşma sonrasında polen tüpünü oluştururken, generatif çekirdek ise polen tüpü içerindeyken mitoz geçirerek sperm çekirdeklerini oluşturur.

​

YUMURTA OLUŞUMU

​

✔ Yumurtalıkta bulunan tohum taslağı içinde megaspor ana hücresi (2n) bulunur.

​

                                          mayoz              4

Megaspor ana hücresi           -->       Megaspor (n)

 

✔ Oluşan 4 megasporun 3’ü erir. Kalan megaspor büyüyerek art arda 3 mitoz geçirir. Sonuçta 8 çekirdek oluşur. Bu oluşan 8 çekirdek tohum taslağı içinde dağılırlar.

✔ Ortadaki iki çekirdeğe polar çekirdek, üstteki üç çekirdeğe antipod çekirdek, girişte ortada bulunan çekirdeğe yumurta, yumurtanın iki yanında bulunan çekirdeğe sinerjit çekirdek denir.

✔ Tohum taslağı içerisinde oluşan bu yapa embriyo kesesi denir.

​

TOZLAŞMA

​

✔ Erkek organ başçığında oluşan polenin dişi organ tepeciğine ulaşmasına tozlaşma denir.

✔ Tozlaşma; hayvanlarla, rüzgarla ve suyla olabilir. Rüzgarla tozlaşan bitkilerde daha çok polen üretilir.

✔ Taç yaprakların gösterişi ve salgıladığı koku; tepeciğin yapışkan ve tüylü olması tozlaşmayı kolaylaştırır.

✔ Genel olarak iki tip tozlaşma görülür.

 

Kendi kendine tozlaşma: Dişi organının kendi erkek organının polenleri ile tozlaşmasıdır. Sadece hermafrodit bitkilerde görülür.

​

Çapraz tozlaşma: Bir çiçeğin aynı türden başka bir çiçekle tozlaşmasıdır. Hem hermafrodit hem de eksik çiçeklerde görülür.

​

✔ Hermafrodit çiçeklerin çok büyük bir kısmı genetik çeşitliliğin artırmak amacıyla kendi kendine tozlaşmayı tercih etmezler ve bunu engellemek için birçok mekanizma geliştirirler.

örnek: Tepecik poleni kabul etmez. Polen ve yumurta farklı zamanlarda üretilir.

​

DÖLLENME

​

✔ Dişi organın tepeciğine ulaşan polen, tozlaşır. Polenin yapısında bulunan vejetatif çekirdek polen tüpünü oluşturur. Generatif çekirdeği embriyo kesesine doğru gönderir. Generatif çekirdek mitozla 2 tane sperm çekirdeğini meydana getirir.

✔ Polen tüpü, tohum taslağının mikropil açıklığına gelince patlar ve sperm çekirdekleri embriyo kesesine geçer. Burada çift döllenme meydana gelir.

 

1) Sperm (n) + Yumurta (n) = Zigot (2n)

2) Sperm (n) + Polar Çekirdek (2n) = Triploit Çekirdek (3n)

​

Döllenmeden sonra gerçekleşen olaylar

 

1)Zigot (2n) --> Embriyo (2n)

2)Triploit Çekirdek (3n) --> Endosperm (3n)

3)Tohum taslağının dış dokuları --> Tohum kabuğu

4)Tohum taslağı --> Tohum

5)Yumurtalık --> Meyve

​

Polen oluşumu dışındaki tüm olaylar dişi organ içerisinde olur. Sperm üretimi polen tüpü oluştuktan sonra gerçekleştiğinden o da dişi organ içerisinde olur.

​

TOHUM

​

✔ Döllenme olayının ardından tohum taslağı tohuma dönüşür.

✔ Bir tohumun yapısında embriyo, endosperm ve tohum kabuğu olmak üzere üç tane yapı bulunur.

 

Embriyo: Zigotun gelişmesiyle oluşur. Yapısında embriyonik kök, embriyonik gövde ve çenek vardır. Çenek endospermden aldığı besini embriyoya aktarır. Embriyonik gövde ve kök gelişerek gerçek kök ve gövdeyi oluşturur.

 

Tohum kabuğu: Tohum taslağının dış hücreleri tarafından oluşturulur. Tohumu dış etkilerden korur.

 

Endosperm; Döllenmenin ardından oluşan triploit hücre besin maddelerini depolamaya başlar ve endosperm haline gelir. Endosperm, çimlenme süresince embriyonun beslenmesini sağlar. Bazı dikotil bitkilerde çenekler, endosperm içindeki besini alarak çok fazla büyür ve endospermin yok olmasına neden olur.

​

MEYVE

​

✔ Döllenmeden sonra yumurtalığın gelişmesi sonucu oluşur.

✔ Tohumu korur ve yayılmasına yardım eder.

✔ Meyveler oluşumuna göre iki şekilde sınıflandırılır.

 

Basit Meyve: Tek bir yumurtalıktan oluşan meyvedir.  üzüm, erik…

Bileşik Meyve: Bir veya birden fazla çiçeğin yumurtalıklarının gelişmesiyle oluşan meyvedir.   çilek, ananas…

​

ÇİMLENME VE GELİŞME

​

✔ Embriyonun su kaybetmesi ile embriyo metabolizması durur. Embriyo dormansi haline geçer.

✔ Bitkinin dormansi halinde kalması abisisik asit hormonu, dormansiden çıkması ise giberellin hormonu sayesinde olur. Dormansinin kırılma şartları bitki türüne göre farklılık gösterir.

 

✔ Tohum içindeki embriyonun uygun koşullarda dormansinin bozularak genç bitkiyi oluşturmak için geçirdiği değişimlere çimlenme denir.

✔ Çimlenmenin yapılabilmesi için uygun sıcaklık, su ve oksijen şarttır.

✔ Çimlenme sırasında sadece solunum yapılır. Fotosentez yapılmaz.

✔ İlk yapraklar oluşuncaya kadar embriyo için gerekli besin endospermden sağlandığından tohumun kuru ağırlığında azalma olur. İlk yapraklar çıkınca çimlenme sonlanır ve bitki fotosentez yaparak beslenmeye başlar.

 

✔ Tohum hücreleri tohum kabuğu çatlayana kadar etil alkol fermantasyonu daha sonra ise oksijenli solunum yapar.

​

Çimlenme Basamakları

✔ Tohum su emerek şişer ve tohum kabuğu çatlar.

✔ Embriyo hücrelerinin enzimi aktif hale geçer ve giberellin hormonu sentezlenir.

✔ Giberellin, absisik asitin etkisini ortadan kaldırır ve amilaz enzimi faaliyete geçer.

✔ Endospermde depolanan besinler kullanılarak solunum yapılır ve ATP üretilir.

✔ Tohum kabuğundan önce, embriyonik kökten gelişen ilk kök çıkar. Yerçekimine doğru büyür. Bu kısım zamanla gerçek kökü oluşturur.

✔ Toprak üstünde doğru ise embriyonik gövdeden gelişen gövde çıkar. İlk yapraklar çıkınca fotosentez başlamış olur.

✔ Fotosentez yapmaya başlamış bir bitkide çimlenme tamamlanmıştır.

✔ Çift çenekli bitkilerde (bezelye hariç) çenekler çimlenirken toprak üstünde kalır.

✔ Tek çenekli bitkilerde çenekler çimlenirken toprak altında kalır.

​