İNSANDA SİNİR SİSTEMİ

İnsanda sinir sistemi merkezi sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS) olmak üzere ikiye ayrılır.

​

A) MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

✔ Beyin ve omurilikten oluşur.

✔ Duyu nöronları ile gelen uyarıları değerlendirerek uyarılara uygun cevap oluşturur.

✔ Ara nöronlardan oluşmuştur.

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​
 

1) BEYİN

✔ Kafatası kemikleri ile korunan merkezi sinir sistemi organıdır.

✔ Deneyimler (depolanmış bilgi) , şimdiki ve gelecek olaylar hakkında bilinçli deneyim oluşturabilen tek organdır.

✔ Ön, orta ve arka olmak üzere üç kısımda incelenir.

 

Beyin Zarları: Beyin, bağ dokudan oluşmuş 3 zarla korunur. Kafatası altında bulunan bu zarlara meninges denir.

✔ Sert Zar: Beyinin en dışında bulunan zardır. Beyni mekanik etkilerden, yaralanma ve zedelenmelerden korur.

✔ Örümceksi Zar: Sert zar ile ince zar arasında bulunur. Sert zar ile ince zarı birbirine bağlar.

✔ İnce Zar: En içteki zardır. Beynin tüm girinti ve çıkıntılarına girmiştir.  Yapısında bol miktarda kan damarı vardır.  Bu kan damarları beynin beslenmesini sağlar.​

​

BOS (Beyin – Omurilik Sıvısı)

✔ Örümceksi zar ile ince zar arasında bulunarak beyin ve omuriliği sarar.

✔ Kan basıncının etkisi ile kılcal damarlardan çıkmış bir sıvıdır.

 

Görevleri

✔ Beyin ile omuriliği darbe ve sarsıntılara karşı korur.

✔ Beyin ve omurilikte metabolizma sonucu oluşmuş atık maddelerin kana geçmesini sağlar.

✔ Beyin ve omuriliğin beslenmesi için gerekli maddeleri kandan alarak süzer.

✔ Merkezi sinir sisteminin iyon dengesinin sağlanmasında rol oynar.

​​

1) Ön Beyin

 

✔ Beynin en büyük kısmıdır. Bu nedenle büyük beyin de denir.

✔ Diğer beyin bölümlerini üsten örter.

✔ Uç beyin ve ara beyin olmak üzere iki kısımda incelenir.

 

a) Uç Beyin

 

✔ Önden arkaya doğru uzanan bir yarıkla sağ ve sol olmak üzere iki yarım küreye  ayrılmıştır.

✔ Bu yarım küreler aksonlarla birbirine bağlıdır.

 

  Üstteki bağ    -->   nasırlı cisim

  Alttaki bağ     -->   beyin üçgeni

 

✔ Beyin yarım kürelerini enine ayıran derin bir yarık bulunur. Bu yarığa rolando yarığı denir.

​

​

​​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Beyin Yarım Kürelerinin Enine Kesitinin Yapısı

 

✔ Dış kısmı boz, iç kısmı ak maddeden oluşmuştur.

✔ Ak madde: Miyelinli sinirlerin aksonlarından meydana gelmiştir. Bu bölgenin beyaz olmasının sebebi lipitçe zengin miyelinlerin bulunmasıdır.

✔ Boz madde: Miyelinsiz nöron gövdelerinden oluşmuştur. Bu bölgeye korteks (kabuk) denir. Beynin kabuk kısmı çok sayıda kıvrıma sahiptir. Bu kıvrımlar boz maddenin yüzey alanını artırır.

 

Uç Beyinin Görevleri

✔ Zeka

✔ Hafıza

✔ Yazı yazma

✔ İstemli hareket etme

✔ Duyu organlarından gelen bilgilerin değerlendirilmesi

✔ Öğrenme

✔ Karar verme

✔ Bilinçli davranış

✔ Duyusal olarak çevrenin farkında olma gibi görevleri vardır.

 

Beyin yarım küreleri vücudun zıt tarafını kontrol eder.

​

b) Ara Beyin

​

✔ Beyin yarım küreleri arasında kalır. Epitalamus, talamus ve hipotalamus olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur.

 

Epitalamus: Talamusun arka kısmında bulunur. İnce bir uzantısı vardır. Bu uzantı epifiz bezi (pineal bez)’dir. Epifiz bezi melatonin hormonu salgılar.

 

Talamus: Duyu organlarından gelen bilgilerin toplanma ve dağılım merkezidir.

 

✔ Koku duyusu dışındaki tüm duyular burada sınıflandırılır. Uç beyinde bulunan duyu merkezlerine iletir. Koku ise talamusa uğramadan direkt uç beyindeki değerlendirme merkezine geçer.

✔ Ayrıca uyanık durumdan uykuya geçişi sağlar.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Hipotalamus: Homeostasinin sağlanmasında görevlidir.

 

Görevleri

✔ Termostat görevi yaparak vücut sıcaklığını düzenler.

✔ Susama merkezi içerir. Vücudun su dengesinin düzenlenmesinde görev yapar. (OB ve idrar miktarını ayarlama)

✔ Uykunun devam etmesini sağlar.

✔ Açlık, tokluk ve iştahın düzenlenmesinde rol oynar.

✔ Korku, hiddet ve heyecanın düzenlenmesini sağlar.

✔ Üreme ve cinsel davranışları düzenler.

✔ Kan basıncını ve kalbin ritim atışını düzenler.

✔ Çevresel sinir sisteminin duyu ile ilgili aktivitelerini düzenler.

✔ Hipofiz bezini kontrol ederek hormonal denge üzerinde etkilidir. Hipofiz bezinin arka lobundan salgılanan hormonlar hipotalamusta üretilir. Ayrıca hipotalamusta üretilen özel hormonlar hipofiz bezinin ön lobundan hormon salgılanmasını kontrol eder.

✔ Karbonhidrat ve yağ metabolizmasını ayarlar.

​

2) Orta Beyin

✔ Ara beyin ile pons arasında bulunan bölgedir.

✔ Beynin bu bölümünden ön beyin ile arka beyin arasında bağlantı kuran sinirler geçer.

Görevleri

✔ Görme ve işitme ile ilgili refleksleri  düzenler.
Yan taraftan yaklaşan bir cismin görüntüsünü beyin daha oluşturmadan kafa o yöne döner.

Fazla ışıkta göz bebeğinin küçülmesi, az  ışıkta büyümesi

Ses duyan köpeğin kulaklarının dikilmesi

✔ Kas tonusu ve vücut duruşunu  düzenleyen merkezler bulunur.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

3) Arka Beyin

✔ Beyincik, pons ve omurilik soğanından meydana gelmiştir.

 

a) Beyincik

✔ Arka kafa çukurunun içinde omurilik soğanının üstünde bulunan iki yarım küreden meydana gelmiş bölgedir.

✔ Dış kısmı boz, iç kısmı ak maddeden oluşmuştur.

✔ Hareket ve denge merkezidir.

✔ İskelet sistemi, kulak ve görme merkezinden bilgileri alarak koordinasyonlu bir şekilde hareket etmemizi sağlar.

 

Beyinciği hasar görmüş bir insanda;

✔ Ayakta dururken ya da yürürken sallanma

✔ Bir cisme doğru uzanan elin dengesiz hareket etmesi

✔ Hareket eden bir cismi izleyememesi gibi belirtiler ortaya çıkmıştır.

 

✔ Bebekler ancak beyincik geliştikten sonra oturma , ayakta durma ve yürüme gibi faaliyetler gösterebilir.

​

b) Pons (Varoli Köprüsü)

✔ Orta beyinle omurilik soğanı arasında bulunur.

✔ Enine tabakalaşmış kalın sinir demetlerinden oluşur.

✔ Sadece memelilerde bulunur.

 

Görevleri

✔ Beyinciğin yarım kürelerini birbirine bağlar.

✔ Omurilik soğanındaki solunum merkezi ile birlikte çalışır.

​

c) Omurilik Soğanı

✔ Beyinciğin altında, omurilik ile pons arasında bulunur.

✔ Dış kısmı ak, iç kısmı boz oluşmuştur. Bu yapısı ile omuriliğe benzer.

✔ Omuriliğin başlangıç yeri şeklindedir.

✔ Beyinden çıkan sinirler burada çapraz yapar. Bu durum beynin sağ tarafının vücudun sol tarafını; sol tarafının da vücudun sağ tarafını kontrol etmesini sağlar.

 

Görevleri

✔ Solunum , sindirim, dolaşım gibi yaşamsal olayların düzenlenmesini sağlar.

✔ Yutma, kusma, hapşırma, öksürme gibi refleksleri kontrol eder.

 

✔ Orta beyin, pons ve omurilik soğanının tamamına beyin sapı denir. Beyin kabuğuna doğru uzanan ve beyin kabuğundan omuriliğe doğru giden tüm sinirler beyin sapından geçmek zorundadır.

​